İzmir vefasız mıdır

Bu soruya bir İzmirli olarak “kesinlikle hayır!” diyebilirim. Ama güzel İzmirimin başına gelen yöneticiler için vefasız da ilgisiz de diyebilirim rahatlıkla.

Bugün binlerce yıl öncesinin Türk olmayan kültürüne sahip çıkan, İyonya Vadisi kurmakla övünen, antik çağa özlem duyan, halen Smyrina ismini meydanlarda yaşatan, Kybele Ananın çocuğu, Homeros Vadisinin çocuğu olmakla övünen idarecilerimizin aynı özeni ve hassasiyeti, adı Türkiye olan Türk yurdunda, adları Türk olan, Türkçe okunan emanetlere göstermemesi tabii ki onları vefasız da yapacaktır, tarih önünde suçlu da yapacaktır.

Ama ne ben vefasızım ne de İzmirli!

Bugün size yazacak bir çok konu bulabilirdim ama yapmayacağım ve şehadetinin 100. yıldönümünde, canını bu şehir için, bu ülke insanının istiklali için armağan etmiş bir aziz şehidimizden, Miralay Şehit Fethi Bey’den bahsedeceğim.

Niğde’nin Çamardı ilçesinin yetiştirdiği önemli âlimlerden Mehmet İzzi Efendi’nin oğlu olan Süleyman Fethi Bey 1874 yılında İstanbul Üsküdar’da dünyaya gelir. Fatih Askeri Rüştiyesi’ nden 1890, Kuleli Askeri İdadisinden 1893, Pangaltı Harbiye Okulundan ise 1896 yıllarında mezun olur.

Çocukluktan beri hayal ettiği askerlik mesleğine 1899 yılında kurmay subay olarak başlayan Süleyman Fethi Bey, 1902 ile 1906 yılları arasında da Muğla’da görev yapar. Daha sonra tayininin çıktığı Selanik’te 1908 yılında kurmay yarbaylığa terfi eder.

1909 yılında İstanbul Jandarma Dairesine atanan Fethi Bey, 1911 yılında ise gittiği Hicaz görevi sırasında ayrılıkçı Araplara karşı başarıyla mücadele eder. 1915’de kurmay albaylığa atanarak Diyarbakır 2. Ordu Komutanı Mustafa Kemal’in yanında görevlendirilir.

Mustafa Kemal’in övgü ve takdirlerini kazanır ama burada ağır romatizma ve siyatikten yarı felçli duruma düşer. Tedavisine önce İstanbul sonra da Almanya’nın Wiesbaden Kaplıcalarında devam edilir. Tedavi sonrası ağrıları nispeten azalan ve fiziksel hareketlerinde az da olsa iyileşme sağlanan Süleyman Fethi Bey’in göreve döndüğünde bu seferki görev yeri İzmir 4. Kolordu, Asker Alma Başkanlığı olmuştur.

Bu arada Mondros Mütarekesi sonrası şehirde önemli bir sessizlik hüküm sürmekte, ellerini ovuşturarak İzmir yakınlarına kadar gelip demirleyen Yunan gemilerinde adeta İzmir’in işgali için eller ovuşturulmaktadır.

İstanbul’da Damat Ferit Hükümeti de mütareke sonrası İzmir’in işgaline kendini hazırlamaktadır. Henüz iki ay önce valiliğe atanan Nurettin Paşa fazla vatansever bulunarak geri çağrılır ve yerine Damat Ferit’in de yakın arkadaşı kambur lakaplı İzzet Bey atanır.

O sırada 17. Kolordu Komutanı da yine Damat Ferit Beye yakın Ali Nadir Paşa’dır ve Süleyman Fethi Bey İzmir’de görev yaptığı sürece bu ikiliyle sürekli sorun yaşayacaktır.

15 Mayıs’ da vilayette devir-teslim yapılacağı bildirilince bu ikiliden Vali İzzet Bey, valilik binasını temizletme gibi teslime hazır hale getirmeyle ilgili işlere koyulurken Ali Nadir Paşa da bütün askeri erkânı 15 Mayıs’taki teslim töreni için, tören kıyafetleriyle hazır olmaları emrini vermektedir.

İzmir’deki vatanseverlerin şehri teslim etmemek için Türk Ocakları ve İzmir Müdafaa-î Hukuk-u Osmaniye Cemiyetinde yaptıkları toplantılara -vali ve kolordu komutanına rağmen- Fethi Bey sivil kıyafetleriyle de olsa katılır.

O toplantılarda işgalin ilk günü tepki gösterilmemesi, Yunan birliklerinin rehaveti için elden gelenin yapılarak ilave destek almalarına gerek duymamasının sağlanması ve ilerleyen günlerde ise şehrin iç kesimlerinde gösterilecek kuvvetli bir mukavemet ile işgalin sonlandırılması konuşuluyordu.

Ama o gün, İzmir tarihinin en kara günü 15 Mayıs 1919 da ne Vali İzzet Bey’in ne de İzmirli vatanseverlerin düşündüğü gibi gelişti olaylar...

Vilayet önüne gelen Yunan birlikleri, rastgele ateş açmaya başlamışlar hatta İzzet Bey’in beyaz konak içinden beyaz bayrak göstermesini istediği asker bile şehit edilmişti.

Konağın içindeki bütün subaylar, Konak meydanında toplanan Rumların çılgın bağırışları ve yuhalamaları altında teker teker elleri havada çıkarılarak rütbeleri sökülmüş, “Zito Venizelos” diye bağırmaya zorlanmışlardır.

Yine Kordon’dan Konak yönüne ilerleyen Yunan birlikleri yakınlarında patlayan el bombası ve silah sesleri de Yunanları panikletmiş, onların da şiddetle cevap vermesi sonucu sadece o gün 2 bin İzmirli, sokaklarda can vermiştir.

O gün konaktan çıkartılan Miralay Fethi Bey, küstah Yunan birliklerinin emirlerini dinlemeyerek ne rütbelerine el sürdürtmüş, ne kalpağını yere attırmış, ne de “Zito Venizelos” diye bağırmayı kabul etmiştir.

Bu yüzden süngü üstüne süngü yemek suretiyle ağır yaralanmış, öldürülmek üzereyken meydanda bulunan diğer milletlere mensup askeri, siyasi diplomatların arata girmesiyle hastaneye kaldırılmış ve hastanede şehadet makamına ulaşmıştır.

Hastane önüne toplanan yüzlerce İzmirlinin tepkisinden korkan Yunan birlikleri, önce komutanlarının öldüğü haberini bile İzmirlilerden saklamıştır. İlave destek birliklerinin şehre intikalinden sonra da Fransız Konsolosunun araya girmesi sonucu cenazeyi teslim etmiş ve Şehit Fethi Bey 23 Mayıs 1919'da, on binlerce İzmirlinin Hatmi Şerif, tekbir ve duaları eşliğinde Emir Sultan Külliyesinde toprağa verilmiştir.

Sıradan, küçücük bir devlet görevinde bulunanların bile dünyalıklarını fazlasıyla alıp, servetlerine servet kattıkları günümüzde maalesef artık kanıksanır olmuştur.

Ama bu topraklar öyle yiğitler, öyle asil kahramanlar gördü ki bugün bile okudukça, duydukça tüylerimiz diken olup, gözlerimiz dolmakta. Merhum Şehit Fethi Bey mütevazı bir yaşantının sahibiydi. Dünyaya hiç yatırım yapmadı. Bundan dolayıdır ki eşi Latife Hanım onun şehadetinden 5 yıl sonra TBMM’ye başvurarak artık cüzi olan emekli maaşı ile geçinemediğini, çocuklarının büyüdüğünü ve masraflarını karşılamakta zorlandığını bildirir.

TBMM 10 Mart 1924 tarihli kararı ile hidematı vataniye (vatana hizmet) kaleminden aileye aylık yardım yapılmasına karar vermiştir.

Cumhuriyet döneminde birçok vakıf, külliye, eski mezarlıkların başına gelen bakımsızlıktan şehidimizin bulunduğu Emir Sultan Külliyesi de nasibini almış...Mezar taşı bile 19 parçaya ayrılmış halde bugün Agora’da ayaklar altında durmaktadır. Mezar ise 1988 yılında Narlıdere Şehitliğine nakledilmiştir.

Hazindir ki mezarı iki parça, mezar taşı 19 parça olan şehidimizin altın dişleri Üsküdar Arkeoloji müzesinde, Yunan süngüleri ile delik deşik edilen üniforması ise Harbiye Askeri Müzesindedir. Her ne kadar birileri vefasızlıkta üzerlerine düşeni yapıyor olsalar da birileri de vefa konusunda geç de olsa kolları sıvamış durumdalar.

İnşallah şehidimizin 1988 yılında defnedildiği yerden nakil olan mezarı, tekrar Emir Sultan’daki yerine geri geliyor.

Ve bu yıl ilk kez 15 Mayıs, İzmir’in kara günü; Şehit Fethi Bey’in defnedildiği Emir Sultan Külliyesi’nde, üstelik ilin en yetkin kurumu olan İzmir Valiliği ve iki üniversitemizin işbirliği ile yapıldı.

Merhum bütün şehitlerimiz, dualarla anıldı. Ayrıca yine düzenlenen sergi, panel, toplantılarla İzmir’in vefası yeniden gösterilmeye çalışıldı. T

arih, vefa gösterenleri unutmayacak! Hainleri de unutmadığı gibi.

Bugün İzmir Valiliğinde geçmiş bütün valilerimizin resimleri asılıdır, görev yaptıkları tarihleriyle birlikte.

Ama biri hariç!

19.05.1919 Erdal ÇİL

[email protected]