IŞİD mi, DAEŞ mi, kimdir bunlar?

Fransa'da 120'den fazla kişinin ölümü, 150'den fazla kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan terör saldırısı DAEŞ, ya da IŞİD diye bilinen terör örgütünü bir kez daha dünya gündemine getirdi.

DAEŞ’in okunuşu Arapça’da “nifak çıkaran kişi” anlamına gelen kelimeleri çağrıştırdığı örgüt böyle denilmesini istemiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2015 yılı başında Paris ziyareti sırasında IŞİD yerine DAEŞ ifadesini kullanmıştı. Bunun sebebi olarak Fransa hükümetinin resmen, örgütün adından "DAESH" olarak bahsedilmesi için kampanya başlatmış olması gösterildi.

Orijinal yazılışı DAESH olan DEAŞ kelimesi, terör örgütünün Arapçasının (ad-Dawlah al-Islamiyah fil-‘Iraq wa ash-Sham) ilk harflerinden oluşuyor. IŞİD terör örgütünden, kendi ilan ettikleri "İslam Devleti" ismiyle bahsetmeme kampanyasını, bizzat Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius başlatmıştı.

Fabius, "Bunlar bir devlet değil, bir terörist gruptur. Ben, İslam Devleti terimini kullanmamayı tavsiye ediyorum, çünkü bu terim İslam, İslamiyet ve Müslüman terimlerine çağrışım yapıyor. Bu grup sadece, Arapların söylediği gibi DAESH, ya da benim bundan sonra kullanacağım gibi, DAESH katilleri" demişti.

 Irak’ın El Anbar vilayetinde örgüte İslam Devleti yerine “DAEŞ” diyen bir çocuk 60 kez kırbaçlanmıştı. 12 yaşındaki  çocuk, kent meydanında insanların gözü önünde kırbaçlandı. Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) kısaltmasının Arapça okunuşu olan DAEŞ kısaltması genellikle IŞİD karşıtları tarafından kullanılıyor.

DAEŞ petrol kaynaklarına yakınlığı nedeniyle dünyanın en zengin terör grupları arasında sayılmaktadır. Irak Savaşı'nın ilk yıllarında kurulan ve 2004 yılında El-Kaide'ye bağlılığını ilan eden grup bir süre sonra Irak El-Kaidesi adını aldı.

Grup genelde Sünnî topluluklar olmak üzere Mücahidîn Şûra Konseyi, el-Kaide, Jaysh el-Fatiheen, Jund el-Sahaba, Katbiyan Ansar el-Tevhid vel Sunnah, Jeish el-Taiifa el-Mansoura gibi farklı isyancı gruplardan oluşur ve onların desteğini alır. Irak ve Levant'te Sünni nüfusun yoğun olduğu bölgelerde halifeliği kurma hedefi vardır. Şubat 2014'te, sekiz aylık uzun bir güç mücadelesinden sonra, el-Kaide IŞİD ile bütün bağlarını kestiğini duyurdu.

CIA'nin raporuna göre Irak Savaşı'nın yoğun olarak yaşandığı dönemlerde Irak'ın Anbar, Nineve, Diyala, Babil, Kerkük ve Selahaddin illerinde çok büyük etkinlik gösterdi. Bakuba'yı başkent ilan etti. Halen devam eden Suriye İç Savaşı'nda Suriye'nin İdlip, Rakka ve Halep bölgelerinde varlık göstermektedir. İslam Devleti, binlerce sivil Iraklı, Irak hükümet üyeleri ve onların uluslararası müttefiklerinin ölümlerinden sorumlu tutulmaktadır. Irak Savaşı'nın son evrelerine doğru grup gerilemeye başladıysa da, ABD'nin Irak'tan çekilmesiyle 2012'de gücünü tekrar yenilediği ve üye sayısını iki katından fazla artırdığı öne sürülüyor.

2013 yılında El-Cezire'ye sızdırılan bir mektup ve ses kaydıyla El-Kaide lideri Eymen el-Zevahiri, bu grubun Suriye kanadını tasfiye ettiğini açıkladıysa da IŞİD emiri Ebu Bekir el-Bağdadi, bu tasfiye kararını reddettiğini ve grubun Suriye'deki operasyonlarına devam edeceğini açıkladı. Nisan 2013 ile birlikte IŞİD, Suriye'nin kuzeyinde hızlı bir şekilde askerî güç kazanmaya başladı ve bu bölgedeki en güçlü gruplardan biri oldu. Suriye'de etkin olduğu bölgelerde şeriat kanunlarını icraya başladı ve rakip gördükleri askerleri, yabancı gazetecileri, yardım kuruluşlarına üye insanları sürgüne gönderdi veya hapsetti.

Suriye İnsan Hakları Gözleme örgütünün raporuna göre Ağustos 2014'te grubun Suriye'deki savaşçı sayısının 50.000, Irak'ta ise 30.000 olduğu bildirildi. CIA ise Eylül 2014'te örgütün Suriye ve Irak'ta toplam 20.000 ile 31.500 arasında savaşçıya sahip olduğunu açıkladı.

El- Bağdadi kimdir?

Ebu Bekir el-Bağdadi Irak Savaşı esnasında Irak'ta el-Kaide'ye bağlı örgütün temellerini attı. Suriye'de çıkan iç savaş ile birlikte bu ülkeye gitti ve Nisan 2013'te El-Nusra Cephesi ve kendi örgütünü Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) adı altında birleştirdiğini ilan etti. 29 Haziran 2014 günü halifeliğini ilan etti. Nusra Cephesi liderleri birleşmeye karşı çıktı ve el-Kaide lideri Eymen el-Zevahiri'ye durumu iletti. 2013 yılında El-Cezire'ye sızdırılan bir mektup ve ses kaydıyla El-Kaide lideri Eymen el Zevahiri bu grubun Suriye kanadını tasfiye ettiğini açıkladı.

Fakat IŞİD emiri Ebu Bekir el-Bağdadi bu tasfiye kararını reddettiğini ve grubun Suriye'deki operasyonlarına devam edeceğini açıkladı. Raporlara göre Nusra Cephesi'ne bağlı yabancı militanların %80'ini kontrolü altına aldı. 4 Ekim 2011'de ABD Dışişleri Bakanlığı el-Bağdadi'yi küresel terörist ilan etti ve yakalanması ya da öldürülmesi için 10 milyon dolar ödül koydu. Bunun yanında el-Kaide lideri el Zevahiri'nin başına ise 25 milyon dolar ödül kondu.

2013 Şubat’ında, El Kaide, Suriye’deki IŞİD’i tanımadığını ilan etti ve örgütün Suriye’yi terk etmesini istedi. El Kaide Suriye’deki temsilcisinin Nusra Cephesi olduğunu açıkladı. Nusra Cephesi ve IŞİD arasında birçok cephede çatışmalar yaşandı. En sonuncusu ise IŞİD’in Nusra Cephesi’nin kontrolündeki Deyrizor kentinde kontrolü sağlamasıyla son buldu.