Türkçe’nin (yazılı) kullanımında sık sık yapılan yanlışları düzeltmeye çalışmanın, dil uzmanlarının ya da Türk Dil Kurumu (TDK) gibi bu alanda otorite kabul edilen kurumların işi olduğunu düşünüyorum. Bu sebeple kimi köşe yazarlarının yaptığı gibi “Ona öyle denilmez, peynir ekmek yenilmez” tarzı bir üslup kullanacak değilim.
Fakat, "Türkçemizi doğru kullanalım" içerikli yazılarda bazen "Eski genelkurmay başkanı yazılmaz, genelkurmay eski başkanı yazacaksınız" denildiğini görüyorum. Üstelik bir izahata da lüzum görülmüyor.
"Böyle yapılacak, yap... O kadar!"
Ya da bazen “Dostum ‘Eski İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı’ yazmışsın. Bu durumda İzmir’e eski demiş oluyorsun. Oysa sen başkanın eski olduğunu kastediyorsun. Doğrusu İzmir Büyükşehir Belediyesi eski Başkanı olacak…” diye bizi ikaz edenler oluyor.
İşte bu sebeple, Türkçenin doğru kullanımı konusunda eserleri bulunan değerli akademisyenlerin defalarca açıkladığı, en azından benim defalarca okuduğum şu "eski" sıfatının nereye konulacağı hususunu bir de ben anlatma ihtiyacı duydum.
Yanlışı düzeltmeyi geçtik, yanlışlarını "doğrusu budur" diye dikte edenlere mesajımız.
Şöyle ki... Efendim, kural basit: Belirtisiz isim tamlamalarında sıfat, tamlamayı oluşturan isimlerden herhangi birini nitelemez… İsim tamlamasını bütün olarak niteler. Dolayısıyla sıfat araya değil, başa konulur.
Belirtisiz isim tamlamalarının birleşik isim muamelesi gördüğünü de hatırlatalım.
Eskimiş kapı koluna ya da bulaşık makinesine, “eski kapı kolu” ya da “eski bulaşık makinesi” demez miyiz?
Yoksa “Kapı kolunu değil kapıyı kast ettiğim zannedilir” diyerek, “kapı eski kolu” diyenler de var mıdır acaba?
Estetik bakımdan da eski sıfatının isim tamlamasını oluşturan kelimelerin arasına konulması sorunlu değil mi?
Yine de özellikle tamlamanın ikiden çok kelimeden oluşması durumunda eskiyi başa koymak içimize sinmiyorsa kolayı var…
“İzmir Büyükşehir Belediyesinin eski başkanı” da doğru bir kullanım.
Sıfatın başa gelmesi gerektiğine ikna olmayan , tamlamayı belirtili hale getirerek, meseleyi çözebilir. Misal “MHK eski başkanı” yerine “MHK’nın eski başkanı” der, olur biter.