BEYİN İĞFAL ŞEBEKELERİ!

Bu ifadeye İletişimci Prof. Dr. Nazife Güngör’ün “İletişim/ Kuramlar Yaklaşımlar” kitabını okurken rastladım.

Güngör; Arman Mattelart’ın dünyayı saran kitle iletişim tekellerini beyin iğfal şebekeleri diye adlandırdığını yazıyor.

Emperyal güçlerin, Asya ve Afrika’yı beyinsel ve bedensel açıdan sömürürken, kitle iletişim araçlarını nasıl kullandıklarını anlattığı bölümün ara başlığını Beyin İğfal Şebekeleri diye belirlemiş yazar.

Bu yazının konusu ise aynı ara başlık altında yer alan başka bir ifade. 387 sayfalık kitabın büyük bölümünde akademik ve nesnel bir dil kullanan Güngör, Amerikan emperyalizminin yöntem ve taktiklerini Shiller’in tezlerine dayanarak anlattıktan sonra, konunun Türkiye ilişkin kısmında kendisi devreye giriyor: “Aynı şekilde Türkiye’de 1950’lerden itibaren başlayan Amerikan hayranlığı ve Amerikanlaştırma politikaları yine böyle bir sürecin somut yansımaları olup bugün de tüm canlılığı ile sürmektedir.”

Türkiye’de Amerikan hayranlığının ve Amerikancı politikaların 1950’de Menderes dönemi ile başladığı yanılgısına böylesine usta bir iletişimcinin düşmüş olması “propaganda yoluyla insanların zihinlerini yönlendirme” yönteminin gücünün boyutlarını gösteriyor.

Demokrat Parti iktidarı ile Türkiye tavizsiz tam bağımsızlık ilkesine dayalı politikasından sapmış, ülke birden bire Amerikancı olmuştur.  Propaganda budur. Titiz bir optik kaydırmayla Marshall yardımı da Menderes ile ilişkilendirilir.

Oysa Amerikancı politikaların ve Amerikan hayranlığının, 1950’den yani Demokrat Parti iktidarından önce başladığını görmek için kısa bir yakın tarih okuması yeterlidir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası dengeler yeniden kurulurken, SSCB tehdidine karşı Türkiye yönünü Batıya dolayısıyla ABD’ye çevirdi. Marshall Planı kapsamında alınan yardımların başlangıcı 1947’dir. Nasıl olsa Amerika bedava veriyor diye silah fabrikalarının kapatılması da aynı dönemlere rastlar.

Aydın Boysan’ın “İstanbul’un Kuytu Köşeleri” kitabından alıntılanan aşağıdaki anekdot da Amerikan hayranlığının 1950’lerden önce başladığına inanmakta zorlananlara yardımcı olacaktır.

“…Abanoz Sokak'ın tarihe geçen bir serüveni, 1946 yılında yaşanmıştı. Amerikan Missouri Zırhlısı, zamanın en ünlü gemisiydi. Japonya'nın teslim olma anlaşması Tokyo'da bu geminin güvertesinde imzalanmıştı. Missouri bir Amerikan donanmasının başında, İstanbul'a bir dostluk ziyareti yapmaktaydı. Anlaşılan, konuksever oluşumuzu kanıtlamak gerekiyordu. Abanoz Sokak'ın bütün binaları tamir edildi, boyandı, yeni perdeler takıldı. Bütün "kız"lar, önce hamamlara, sonra kuaförlere götürüldü. Her biri Abanoz saraylarına, peri padişahının kızları gibi döndü.”

Missouri zırhlısı Büyükelçi Münir Ertegün’ün cenazesini İstanbul’a getirmişti. Missouri geldi diye cami mahyalarının “Welcome” yazısıyla süslendiği bilinir. Abanoz Sokak, İstanbul’daki genelevin metaforik adı oluyor. Yine Missouri mürettebatının İstanbul ziyareti süresince Abanoz Sokak’ta Türk müşterilerin içeri alınmadığı anlatılır.

İşte böyle. Denilebilir ki “4-5 senenin lafını mı ediyorsun? 1950’lilerde değilse de Amerikancılık başlamış işte.”

Ben de derim ki “Bunu insanların zihinlerini propaganda yoluyla iğfal edenlere anlatın.”